Kim ne derse desin... AVM´ler, (alýþveriþ merkezleri) küçük ya da büyük sermaye gruplarýnýn gayrimenkul geliþtirme projeleri içindeki en müstesna yerini koruyor. Yeter ki doðru bir lokasyonda, uygun bir arazi bulunsun... Para musluðunu sonuna kadar açmayacak gaip yok. Üstelik bunca "AVMenflasyonu" söylemlerine, kapanan AVM´lere ve bazýlarýnda ciddi kiralama sorunlarý yaþanmasýna raðmen... Bugün sosyal ve ekonomik yaþamýn en vazgeçilmez mekanlarý haline gelen AVM´ler ekonominin de hem istihdam hem de ticaretteki büyüme dinamolarýndan biri konumunu güçlendiriyor. Yarattýðý ekosistemin 50 milyar lirayý bulduðu tahmin edilen AVM´ler alýþveriþ dýþýnda yeme-içmeden eðlenceye kadar pek çok alanda öne çýkýyor. Saðladýklarý istihdamla da bulunduklarý bölgenin ekonomisine katký saðlýyor. Bugün Türkiye genelindeki 310 AVM´nin yarattýðý, 375 bin kiþilik istihdam bunun en önemli gösteresi.
 
35 BÝN KÝÞÝYE ÝÞ
 
Ekonominin bu büyük gücü, birleþme ve satýn almalar, halka arzlar ve daha da önemlisi yeni yatýrýmlarla 2013 yýlýna da damgasýný vuracak. 60 milyar liralýk ciroya ulaþmasý beklenen AVM´lerin özellikle yeni yatýrýmlarla bu yýl 35 bin kiþiye daha istihdam saðlamasý bekleniyor. Çünkü sadece bu yýl, Türkiye genelinde 19 ilde 27 yeni AVM´nin açýlmasý gündemde. Artaþ Grubu, Özdilek, Turkmall, Multi Development, Sur Yapý ve Via Properties gibi potföylerinde önemli alýþveriþ merkezleri bulunan devler de halka arz için hazýrlýk yapýyor. Bu arada yabancý fonlar yatýrým yapmak için potansiyel satýcýlarýn kapýsýný sürekli aþýndýrmaya devam ediyor. Alýþveriþ merkezlerinin sayýsý ilk AVM´nin açýldýðý 1988 yýlýndan bu yana her yýl artýþ gösteriyor. Türkiye´de 2000 yýlýnda hizmete girmiþ olan AVM sayýsý 47 ve brüt kiralanabilir alan (BKA) 1.2 milyon metrekare iken, 2005´te neredeyse ikiye katlanarak rakam 99 AVM´ye çýktý. Kiralanabilir alan da 2.2 milyon metrekareye ulaþtý. 2010 yýlýnda ise BKA 6.6 milyon metrekareye ulaþarak, 2005 yýlýna göre üç kat büyüdü. Bugün ise sadece 2012 yýlýnda açýlan 21 AVM´yle toplam AVM sayýsý 310´a ulaþýrken kiralanabilir alan 8.2 milyon metrekareye çýktý.
 
27 YENÝ AVM GELÝYOR
 
Bu arada AVM yatýrýmlarý Anadolu´ya da kaymaya baþladý. 2012 yýlý içerisinde Batman, Mardin, Düzce ilk AVM´lerine kavuþtu. 2013´te ise 27 yeni AVM açýlmasý ve kiralanabilir alanýn 9-3 milyon metrekarenin üzerine çýkmasý bekleniyor. 2013´te sektöre 4 milyar dolarlýk yatýrým yapýlacaðýný söyleyen Alýþveriþ Merkezi Yatýrýmcýlarý Derneði (AYD) Baþkaný Hakan Kodal, "Yeni AVM´lerin ortalama büyüklükleri 40 bin metrekare. Bu büyük metrekareler önümüzdeki beþ yýla damgasýný vuracak. AVM´ler geldikçe daha çok perakende markasýna ihtiyaç olacak" diyor. 2012´te 50 milyar liraya ulaþan sektör büyüklüðünün ise 2013´te yüzde 22´lik artýþla 60 milyar liraya çýkmasý bekleniyor. Kodal, 2013´te metrekare baþýna ciro artýþýnýn yüzde 14-15 civarýnda olacaðýný vurguluyor.
 
KÝMÝN NE PROJESÝ VAR?

Ýkisi Ýstanbul´da, sekizi Anadolu´da olmak üzere Türkiye genelinde toplam 10 projesi bulunan Multi Development Türkiye, 2013´te geliþtirme aþamasýndaki altý yeni projesinden biri olan Foným Gaziantep´i hizmete açmayý planlýyor. Þirketin daha sonraki dönemde hayata geçireceði Forum Diyarbakýr, Forum Adana, Forum Çanakkale, Forum Çorum, Forum Elazýð projeleri ile Türkiye´nin yedi bölgesinde yer alma hedefi var. Alman Gayrimenkul geliþtirme fonu Prime Development´ýn Türkiye´de þu anda faaliyette olan iki alýþveriþ merkezi bulunuyor. Prime Mail Ýskenderun, þehirde iki yýldýr hizmet veriyor. Prime Mail Antakya ise birinci yaþýný ekim ayýnda tamamladý. 2013´ün son çeyreðinde Gaziantep´te açmayý planladýðý Prime Mail Gaziantep, þirketin projeleri içerisinde en büyüðü olarak yer alýyor. Þirket projeye yaklaþýk 200 milyon dolarlýk yatýrým yapacak. Prime Development AVM Yönetim Koordinatörü Emre Þen, önümüzdeki beþ yýl içerisinde 3-4 projeyi daha hayata geçirerek ayný hýzla devam etmeyi planladýklarýný söylüyor. Alman Prime Development elinde varlýklarý çýkarmayý planlamasa da hali hazýrda faaliyette olan AVM´leri satýn alabileceklerinin sinyalini veriyor. Türkiye perakende sektöründe kalýcý olmayý hedeflediklerini söyleyen Emre Þen, "Bu hedefe ulaþmak için mevcut AVM´erimiz satmak deðil, aksine hali hazýrda faaliyette olan AVM´leri satýn almak ve sýfýrdan geliþtirmek hedeflerimiz arasýnda" diyor.
 
ECE SATIN ALMAYA AÇIK
 
Türkiye´nin 11 AVM´nin yönetiminden sorumlu olan Ece Grubu, önümüzdeki dönemde yeni projeler geliþtirmeye odaklanacak. Þirketin 2013´te Ýstanbul Anadolu yakasýnda yer alan CarrefourSA Maltepe Park Alýþveriþ Merkezi geniþletme projesinin açýlýþýný yapacak. Proje tamamlandýðýnda, CarrefourSA Maltepe Park, 75 bin metrekare kiralanabilir alana sahip olacak. Þirketin bu projeye ek olarak, 2013 yýlýnda inþaatýna baþlamayý ve 2015 yýlýnda açmayý planladýðý yeni alýþveriþ merkezi projeleri de mevcut. Diðer projeler ise henüz hazýrlýk aþamasýnda. Þirketin 2015 yýlýna kadar yapmayý planladýðý yatýrým hacmi yaklaþýk 500 milyon Euro. Türkiye´nin orta ve uzun vadede düþünen yatýrýmcýlar için çok ilgi çekici bir pazar olduðuna dikkat çeken ECE Türkiye Genel Müdürü Andreas Hohlmann, uzun dönemli hareket eden bir yatýrýmcý olarak, Türkiye pazarýnda hem yeni alýþveriþ merkezi geliþtirmeye hem de var olan alýþveriþ merkezlerinin satýn alýnmasýna odaklandýklarýný belirtiyor. Hohlmann, özellikle birinci jenerasyon alýþveriþ merkezlerinin pazarda oluþan talebe göre adaptasyonunu ve renevasyonlar için ek yatýrýmlarý gerekli gördüklerini söylüyor.
 
MALL OF ÝSTANBUL
 
2008 yýlýnda açýlan ilk AVM projesi Tekira AVM´yi Hollandalý Corio Grubu na satan Eroðlu Gayrimenkul´un gündeminde iki önemli proje var. Bunlardan biri Doða Þehircilik ortaklýðýnda hayata geçirilen Platform Merter Projesi. Vakko´nun eski fabrikasýnýn arazisinde kurulan Platform Merter Fashion Park, toptan tekstil ticaretinin yapýlacaðý farklý konseptli bir AVM projesi. 110 maðazanýn bulunduðu Platftorm Merter, 2013 Þubat-Mart ayýnda açýlacak.

Eroðlu Gayrimenkul´ün, diðer projesi ise Antalya´nýn Kepez ilçesinde yer alan Erasta Antalya. Þehrin ilk AVM´sinin 2013 yýlýnýn Mart ayýnda tamamlanmasý planlanýyor. Portföyünde beþ alýþveriþ merkezi bulunan Torunlar GYO´nun 2013´te tamamlamayý planladýðý proje AVM, rezidans, ofis ve otel olarak tasarlanan Türkiye´nin en büyük karma kullaným projelerinden Mall of Ýstanbul. 700 milyon TL yatýrým yapýlan projenin Kasým 2013´te tamamlanmasý planlanýyor. Ayrýca yine Antalya´da yer alan alýþveriþ merkezi Deepo Outlet Center için de geniþletme projesi bulunuyor. Mevcut AVM 18 bin 69 metrekareden 44 bin 719 metrekareye çýkacak. Yatýrým maliyeti 37 milyon TL olarak tahmin ediliyor. Bu projenin geniþletme çalýþmalarýnýn da 2013 yýlýnýn ikinci yarýsýnda baþlamasý planlanýyor.
 
EÐLENCE ÖN PLANDA
 
Önümüzdeki dönemde de alýþveriþ ve eðlenceyi bir arada sunan alýþveriþ merkezlerinin fark yaratarak ve rakiplerinden ayrýþacaðýný belirten Torunlar GYO AVM´lerden Sorumlu Genel Müdür Yardýmcýsý Ýlham Ýnan Dündar, yeni hayata geçirecekleri AVM´lerde de ayný anlayýþla hareket ettiklerini söylüyor. Þirket, þu anda inþaatý devam eden Mail of Ýstanbul projesinde yer alan alýþveriþ merkezi için de eðlence alanlarýnýn tasarýmý için dünyanýn önde gelen þirketlerinden Kanadalý Forrec firmasý ile anlaþtý. Florida´daki Universal StüdyolaRI, MaLl of America´daki Nickelodeon Universe ve dünyanýn birçok önemli merkezindeki eðlence alanlarýnýn mimarý Forrec, Mall of Ýstanbul içerisinde yer alan temalý eðlence alanlarýný elektronik ve mekanik birleþimin en üst seviyesinde uygulandýðý gerçek bir gösteri platosu þeklinde tasarladý.
 
DEV BÜTÇE
 
Kýsa bir süre önce Ýstanbul Optimum Outlet AVM için Singapur Devletinin gayrimenkul sektörü yatýranlarýný yürüten firmasý GIC Real Estate Pte Ltd. (GIC RE), yüzde 50-50 ortaklýk kurmak üzere anlaþma imzalayan Rönesans Gayrimenkul, yeni ortaklýk ve satýn almalara da yeþil ýþýk yakýyor. AVM´nin yüzde 50 hissesini, yaklaþýk 180 milyon Euro gayrimenkul deðeri üzerinden, GTC RE´nin iþtirakine devrettiklerini söyleyen Rönesans Yönetim AÞ Genel Müdürü Süha Günel; "Ortaklýklara ve satýn almalara açýk bir yapýmýz var ve her türlü fýrsatý deðerlendiriyoruz" diyor.
 
Anadolu´nun çeþitli þehirlerinin yaný sýra özelikle Ýzmir´de fýrsatlarý araþtýran þirketin 2013 yýlýnda üç, 2015 yýlýnda iki yeni AVM projesi olacak. 2013´dekiler Samsun, Kahramanmaraþ ve Þanlýurfa´da, 2015´tekiler ise Ýstanbul ve Ýzmir´de açýlacak. Yeni projeler için toplamda 500 milyon Euro´nun üstünde bir yatýrým yapýlacak.
 
HALKA ARZA HAZIRLANIYOR
 
Ýstanbul´da ArenaPark ve ArmoniPark Kayseri´de Kayseri Park AVM´lerinin sahibi olan ve Türkiye´nin ilk AVM´lerinden Carousel AVM´nin ise hissedarlarý arasýnda yer alan Artaþ Ýnþaat, 2013´te Ýstanbul Hadýmköy´de inþasý biten Westa AVM´yi konsept belirleme ve marka karmasý oluþturulmasýnýn ardýndan açmayý planlýyor. Önümüzdeki dönemde Ýstanbul´da Aydýnlý Grup ve Keleþoðlu Ýnþaat ile birlikte inþasýna devam ettiði Vadistanbul projesinin alýþveriþ merkezi ve alýþveriþ caddeleri var. Bununla birlikte Atakent´te Mesa, Akdaþ, Kantur, Artaþ ve Öztaþ ortaklýðýnda yapýlan Tema Park projesi içinde yer alacak AVM´si bulunuyor. AVM´leriyle halka arz için hazýrlýk safhasýnda olduklarýný belirten Artaþ Grýýbu Yönetim Kurulu Baþkaný Süleyman Çetinsaya, "Grup bünyesinde yapýlacak bir halka arz yeni yatýrýmlarýmýzýn tamamlanmasýyla birlikte daha da hýz kazanacaktýr" diyor. Bütün gayrimenkul sektöründe ciddi bir hareketlilik olduðuna dikkat çeken Çetinsaya, sahip olduklarý AVM´lerle ilgili sürekli yerli ve yabancý kuruluþlardan satýn alma teklifleri aldýklarýný vurguluyor. Çetinsaya, bu anlamda sektörün geneli açýsýndan 2013´ün hareketli geçeceðini belirtiyor.
 
TURKMALL 5 AVM AÇACAK
 
Bugüne kadar 5 milyon metrekare kiralanabilir alana sahip 30 alýþveriþ merkezini hayata geçiren Turkmall, önümüzdeki yýl yatýrýmcý olduðu veya geliþtirme hizmeti verdiði beþ AVM projesini faaliyete geçirecek. Bunlardan Novada Ataþehir, Selway (ikinci Faz) ve Marina Ýstanbul Türkiye´de bulunuyor. Mazi Plus, Dohuk-Irak ve Sarajevo City Center Bosna ise þirketin yurtdýþý projeleri. Þirket, inþaatý devam eden Ýstanbul Maslak´taki Uniq Ýstanbul projesiyle beraber Tokat, Keþan ve Taksim projelerinin inþaatýna baþlamayý planlýyor. AVM satýn almaktansa kendi projelerini geliþtirip, gerektiðinde bu projeleri satmaya devam edeceklerini söyleyen Turkmall CEO´su Hilmi Özçakýr, "Görüþtüðümüz yatýrýmcý þirketler her zaman var" diyor.
 
SUR YAPI´DAN YATIRIM
 
Sur Yapý 2013 yýlý içinde Kaðýthane Bölgesi´nin ilk ve tek AVM´sini açmayý hedefliyor. Önümüzdeki Mayýs ayýnda açýlmasý planlanan AX1S Kaðýthane adlý alýþveriþ merkezi, 70 bin metrekarelik inþaat alanýna sahip. Kiralamalarýn ise yüzde 80´i tamamlanmýþ durumda. Þirketin diðer projesi ise Çekmeköy ilçesinin ilk ve tek AVM´si olan ve Metrogarden. 2013´ün aðustos veya eylül ayýnda açýlmasý planlanýyor bu AVM´nin. Þirket. Metrogarden ve Axis Kaðýthane için toplam 500 milyon dolarlýk bir yatýrým gerçekleþtirecek. Sur Yapýnýn 2013 içinde inþaatýna baþlayacaðý üç yeni projesi var. Çamlýca ve Eyüp´te iki AVM için çalýþmalara baþlayacak olan þirket, bir de Ýzmir Turanlý Bölgesi nde önünde yat limaný olan bir projeye start verecek. 2015´e kadar tamamlanmasý planlanan bu projeler için öngörülen yatýrým miktarý 2 milyar 100 bin dolar. Sur Yapý da halka arz planlayan þirketlerden biri. Bu konuda çalýþmalarýn devam ettiðini söyleyen Sur Yapý Yönetim Kurulu Baþkaný Altan Elmas, ilerleyen dönemde uygun koþullar oluþtuðunda tüm AVM´leri bir çatý allýnda toplayarak halka arz planladýklarýný vurguluyor. AVM´lerin de yeni markalarý Türkiye´ye getiren Sur Yapý, Axis Kaðýthane AVM´de bir Japon / Amerikan ortak firmasý olan bir çocuk maðazasý ile anlaþtý. Altan Elmas, "Bu firma Çekmeköy´de de olacaktýr. Diðer firmalarla da görüþmeler devam ediyor. Birkaç marka yer alabilir" diyor.
 
ANADOLU AVM´CÝSÝ
 
Ýzmirli Karakaþlar Gaýp´un 3´ü Söke´de olmak üzere Susurluk, Muðla, Kütahya ve Manisa/Salihli´de toplam yedi AVM´si var. Þirket, 2013´te Uþak ve Urla´da iki AVM açmayý hedefliyor. Uþak´taki projenin 22 bin metrekarelik alanda 15 milyon dolarlýk bir yatýrým gerçekleþtirildiðini söyleyen Karakaþlar Group Yönetim Kurulu Baþkaný Yusuf Kemal Karakaþ, "Uþak yatýrým toplam 60 maðazadan oluþacak. 2013 yýlýnýn ikinci çeyreðinde açmayý hedefliyoruz. Urla´da 12 bin 500 metrekare kiralanabilir alanda kurulacak olan alýþveriþ merkezimizi de 2013 yýlýnýn dördüncü çeyreðinde açmayý hedefliyoruz" diyor. Ayrýca Karakaþ, yabancý yatýrýmcýlarla ortak projeler geliþtirmeyi planladýklarýný vurguluyor.
 
VÝALAND GELÝYOR
 
Kurtköy´de bulunan Via Port Outlet´in yaratýcý þirketi Via Properties, Türkiye´nin bugüne kadar yapýlmýþ en büyük perakende yatýrýmý olarak kabul edilen Vialand´i 23 Nisan´da açmayý planlýyor. 1 milyar 150 milyon TL yatýrým bedeline sahip Vialand, Türkiye´nin ilk tema parkýný ve devasa bir alýþveriþ merkezini barýndýrýyor. Via Properties Ýcra Kurulu Baþkaný Tayfun Döþkaya, halka arz doðrultuda çalýþmalarýný sürdürdüklerini ancak zamanlamayý netleþtirmediklerini belirtiyor.
 
EMAAR´DAN YATIRIM
 
2013´ü geçiþ olarak görüp ileriye dönük projeleri için çalýþmalar yürüten yatýrýmcýlar da var. Palladium AVM´lerin kurucusu Tahincioðlu Gayrimenkul, ofis, rezidans, þehir otelleri ve AVM yatýrýmlarýna 2015´e kadar toplam 875 milyon dolarlýk yatýrým yapacak. Palladium Tower, Nidakule Göztepe, Nidakule Levent, Çengelköy ve Seyrantepe´deki konut projelerini sürdüren þirket, Antakya ve Hatay´da gerçekleþtireceði ikinci Palladium Alýþveriþ Merkezi ile de konut ve ticari gayrimenkul alanýndaki konumlarýný güçlendirmeyi hedefliyor. Dünyanýn en yüksek binasý Burj Khalifa´yý yapan Dubaili Emaar Properties PJSC Ýstanbul Çamlýca´da Emaar Square AVM projesini sürdürüyor. Proje, toplam 150 bin metrekarenin üzerinde kiralanabilir alanda, 100´ü açýk ve kapalý mekan restoran ve teras kafelerden oluþan 400´ü aþkýn maðaza ile Türkiye´deki en büyük alýþveriþ merkezi olmasý iddiasýnda. 2015´te bitmesi planlanan tüm projenin yatýrým maliyeti ise 2.3 milyar dolar.
 
EGE PERLA VE ÝÞ GYO
 
Aðýrlýklý olarak ticari gayrimenkullerle ilgilenen Ýþ GYO´nun portföy yatýrýmlarýnýn deðer bazýnda yaklaþýk yüzde 38´ini ofis, yüzde 28´ini alýþveriþ merkezi, yüzde 7´sini otel, yüzde 4´ünü arsa, yüzde 18´ini proje ve yüzde 5´ini para ve sermaye piyasasý araçlarý oluþturuyor. Portföyünde Kanyon AVM, Marmarapark AVM ve Kule Çarþý AVM Ýstanbul, Mallmarine AVM olmak üzere dört AVM bulunduran þirket, önümüzdeki dönemde Ýzmir´de hayata geçirilecek olan karma proje Ege Perla´ya odaklanmýþ durumda. 2015 Aralýk´ta tamamlanmasý hedeflenen projenin planlanan toplam yatýrým deðeri ise yaklaþýk 150 milyon ABD dolarý. Ýzmir´in potansiyeline dikkat çeken Ýþ GYO Genel Müdürü Turgay Tanes, "Diðer taraftan Ýþ GYO olarak potansiyel barýndýran tüm bölgelerdeki yatýrýmlarý takip etmekteyiz. Bu yöndeki faaliyetimiz sýfýrdan yeni bir yatýrým olabileceði gibi halihazýrda bitmiþ bir gayrimenkul satýn alýnmasý þeklinde de olabilir. Þirket olarak öncelikle, yatýrýmcýlarýmýz adýna kontrol edilebilir riskler doðrultusunda getiri kriterlerimize uygun projeleri gündemimize almaktayýz. Bu kapsamda pek çok proje söz konusu" diyor.
 
ÖZDÝLEK´ÝN YENÝ HEDEFÝ
 
Toplam 13 AVM ve hipermarket, 30 ev tekstil maðazasý bulunan Özdilek Grubu, þu anda yapýmý devam eden Ýstanbul´daki alýþveriþ merkezini ayný alanda yer alan iþ merkezi ve otelle birlikte 2014 ilk çeyreðinde açmayý planlýyor. Bu yatýrýmýn maliyeti 250 milyon dolar. Bu projenin tamamlanmasýnýn ardýndan 2015´ten itibaren Aksaray (Niðde), Kütahya ve Samsun´a yaklaþýk 70 milyon dolarlýk yatýrým planladýklarýný söyleyen Özdilek Grubu Perakende Operasyonlarý Genel Müdürü Sertaç Ünal, 2014-2015 yýllarýnda GYO olarak arz olabileceklerini vurguluyor.
 
KONYA´NIN PARKMAHAL´I
Konya´da kurulan Deha Grup, 150 milyon TL yatýrým yaptýðý ilk AVM projesi olan Kentplaza Alýþveriþ ve Yaþam Merkezi´ni kasým ayýnda açtý. Grup, ikinci perakende yatýrýmým yine Konya´da karma kullaným projesi Parkmahal bünyesinde hayata geçirmeyi planlýyor. Alýþveriþ merkezi yatýrýmlarý açýsýndan satýn almalarýn ve ortaklýklarýn göze çarpacaðý bir yýl olmasý beklenen 2013 yýlý ve sonrasýnda pazarý dikkatle izleyeceklerine dikkat çeken Deha Grup Yönetim Kurulu Baþkaný Ahmet Arýcý sözlerine þu þekilde devam ediyor: "Dikkatle izleyeceðiz ve hedeflerimize yaþanan geliþmeleri sýký bir biçimde deðerlendirerek yön vereceðiz. Süreç içerisinde satýn alma ve ortaklýða iliþkin olarak bazý adýmlar atabiliriz ya da grubumuza gelebilecek teklifleri deðerlendirmeye alabiliriz" 
 
SATILMASI BEKLENEN AVM´LER DE VAR
 
En popülerler satýþ masasýnda
Sektör temsilcilerinin açýklamalarýnýn da iþaret ettiði gibi 2013 satýn alma ve ortaklýklar açýsýndan sonra derece hareketli bir yýl olacak. Üstelik son derece popüler AVM´lerin görücüye çýktýðý sektörde pek çok satýþa tanýk olmamýz mümkün. Örneðin Olivium satýþý gündemde olan AVM´lerden biri. Zeytinburnu´da bulunan Olivium için dönen rakam 145 milyon dolar civarýnda, iyi bir teklif karþýlýðýnda satýþa açýk olan diðer AVM ise Keleþoðlu Ýnþaat´a ait olan Flyinn, Capacity, Autopia, Flyinn, Historia, Metroport´un aralarýnda olduðu sekiz AVM´nin sahipleri arasýnda yer alan Keleþoðlu Ýnþaat Baþkaný Mustafa Keleþ, Florya´da bulunan Flyinn için 100 milyon dolar istediklerini söylüyor.
 
YABANCILAR ÝZLEMEDE
 
Beylikdüzü ve Kaðýthane´de iki yeni AVM için çalýþmalara baþladýklarýný belirten Mustafa Keleþ, "AVM´lerle ilgili olarak bu dönemi ´izleme dönemi´ olarak adlandýrýyorum. Þu anda pek çok yabancý yatýrýmcý da izleme aþamasýnda. Ben bunun nisan mayýs aylarýnda aktive olacaðýný düþünüyorum. AVM´lerde olsun ticari gayrimenkul yatýrýmlarýnda olsun hýzlý bir dönem baþlayacaðýný düþünüyorum. Türkiye´nin notunun artmasý da bu süreci hareketlendiriyor"diyor. Mustafa Keleþ, Metroport´taki hisselerini de satabilecekleri ancak bunun için piyasanýn hareketlenmesini beklediklerini vurguluyor.
 
GALLERÝA´NIN GELECEÐÝ
 
Türkiye´nin ilk AVM´si olan Galleria´a da satýþa çýkan AVM´lerden biri. DATÝ Holding´in bir iþtiraki olarak Ataköy Turizm Kompleksi içerisinde yer alan Galleria´nýn da içinde bulunduðu Ataköy Turizm Kompleksi´nin bir bütün olarak ihale yolu ile satýþý söz konusu. Mülkiyetinin bir kýsmý TOKÝ´ye, üst kullaným hakký DATÝ Holding´e ait olan kompleksin ihale tarihi 11 Aralýk olarak belirlenmiþti. Ancak ihale ileri bir tarihe ertelendi. Kompleks, TOKÝ´ye ait arazisiyle birlikte 1 milyar 200 milyon dolar tahmini bedelle satýþa çýktý.
 
LOKASYON YANLIÞLARI
 
Elbette pazarýn tamamý tok satýcý deðil. Bir tarafta her gün yeni bir AVM açýlýrken diðer taraftan yönetim hatasý, lokasyonun yanlýþlýðý gibi nedenden AVM´ler satýþa çýkýyor. Satýlýk AVM´ler aðýrlýklý olarak Ýstanbul´da bulunuyor. Ýstanbul´da Beylikdüzü, Esenyurt bölgesi açýk ara lider durumda. Arkasýnda ise Ankara geliyor. Bunun dýþýnda Türkiye genelinde þu anda Ýstanbul´dan Bodrum´a Antalya´dan Sivas´a kadar pek çok ilde satýlýk AVM´ler var. Fiyatlarý ise 10 milyon TL´den baþlayýp 200 milyon TL´ye kadar çýkýyor.
 
NEDEN SATIÞA ÇIKIYORLAR
 
Elbette AVM´lerin satýþa çýkmasýnýn pek çok nedeni var. En önemlilerinin plansýz yapýlaþma, iyi projelendirilmemesi, yüksek kiralama rakamlarý, kýsacasý hesapsýz proje geliþtirme olduðunu söyleyen Eva Gayrimenkul Deðerleme Genel Müdürü Cansel Turgut Yazýcý, "AVM´nin doðru büyüklükte olmasý, ulaþýlabilirliðinin olmasý önemli. Projelendirilmesinin, sirkülasyon alanlarýnýn, servis besleme alanlarýnýn ve maðaza yerleþimlerinin düþünülerek ve günün koþullarýna göre yapýlmýþ olmasý gerekli. AVM´yi kullanacak müþteriye göre maðazalarýn seçimi, büyüklükleri ayarlanmýþ olmalý. Çok iyi bir yönetimi ve genel gider kontrolü olmalý" diyor. Hiçbir AVM´nin tesadüfen baþarý olmadýðýna dikkat çeken Yazýcý, arkasýnda iyi bir planlamacý, kiralamacý bulunan kýsacasý ekip olarak çalýþan projelerin baþarýlý Fiyat olduðunu belirtiyor 145 milyon dolar ve sözlerine þu 100 milyon dolar þekilde devam 52 milyon TL ediyor: "AVM 70 milyon dolar yapmak için yola 20 milyon TL çýkan herkesin 52 milyon TL baþarýlý olmasý söz 5.5 milyon TL konusu deðil, zor 10 milyon TL blr iþ ve glttikçe 22 milyon euro . 6.5 milyon TL 65 milyon TL yatýrýmcýlarýn bunu bilmesi gerekli".
 
SEKTÖR TEMSÝLCÝLERÝNÝN GÖRÜÞLERÝ
Alýþveriþ Merkezi Yatýrýmcýlarý Derneði (AYD) Baþkaný Hakan Kodal; "5-6 tane uluslararasý yatýrýmcý kapýda bekliyor. 2013´te bunlarýn pazara girdiðini, bazýlarýn yatýrým, bazýlarýnýn da satýn alma yapacaðýný göreceðiz" 
 
Keleþoðlu Ýnþaat Yönetim Kurulu Baþkaný Mustafa Keleþ; "AVM´lerle ilgili olarak bu dönemi izleme dönemi olarak adlandýrýyorum. Þu anda pek çok yabancý yatýrýmcý da izleme aþamasýnda. Ben bunun nisan mayýs aylarýnda aktive olacaðýný düþünüyorum" 
 
Artaþ Grubu Yönetim Kurulu Baþkaný Süleyman Çetinsaya; "Sahibi olduðumuz AVM´ler ile ilgili sürekli yerli ve yabancý kuruluþlardan satýn alma teklifleri alýyoruz. Bu anlamda, sektörün geneli açýsýndan 2013´ün gerçekten hareketli geçecek" 
 
ECE Türkiye Genel Müdürü Andreas Hohlmann; "Türkiye pazarýndaki tecrübemizle hem yeni alýþveriþ merkezi geliþtirmeye hem de var olan alýþveriþ merkezlerinin satýn alýnmasýna odaklanmýþ durumdayýz. Türkiye yatýrýmcýlar için çok ilgi çekici bir pazar" 
 
Torunlar GYO AVM´lerden Sorumlu Genel Müdür Yardýmcýsý Ýlham Ýnan Dündar; "Torunlar GYO olarak, Anadolu´nun perakende açýsýndan bakir ve geliþme potansiyeli bulunan illerindeki yatýrým imkanlarýný takip ediyoruz. Büyüme organik olduðu kadar inorganik þekilde de olabilir" 
 
Prime Development AVM Yönetim Koordinatörü Emre Þen; "Gelecek dönemlerde ziyaretçilerine farklý deneyimler yaþatan alýþveriþ merkezleri ön plana çýkacak. Þirket olarak satýn almanýn yaný sýra sýfýrdan A VM´ler geliþtirmek de hedeflerimiz arasýnda" 
 
Turkmall CEO´su Hilmi Özçakýr; "Önümüzdeki dönem yatýrýmlar daha çok alýþveriþ merkezi bulunmayan Anadolu þehirlerine kayacak. AVM´ler önemli bir sosyal mekan olarak çekim gücü oluþturuyor. Ýstanbul ve Ankara´da ise büyük ve temalý alýþveriþ merkezleri açýlacak" 
 
Rönesans Yönetim Genel Müdürü Süha Günel; "Ortaklýklara ve satýn almalara açýk bir yapýmýz var. 2013 yýlýnýn bu anlamda hareketli geçmesini bekliyoruz. Bu nedenle her türlü fýrsatý deðerlendiriyoruz. Ýki yýlda beþ AVM´ye 500 milyon Euro´nun üstünde yatýrým yapacaðýz" 
 
BEREKETLÝ BÝR YIL OLACAK
Yeni AVM´ler yeni markalarýn da Türkiye´ye gelmesi demek. 2013 bu açýdan da bereketli bir yýl olacak gibi görünüyor. Türkiye´de gelecek döneme iliþkin beklentiler, department store adlý, çok katlý (büyük) maðazacýlýk örneklerinin gelmesi yönünde.
 
GALERÝ LAFAYETTE VE DÝÐERLERÝ
 
Debenhams ve Harvey Nichols´ýn ardýndan kýsa bir süre önce Demsa´yla pazara gireceði açýklanan Galeries Lafayette bu trendin öncüleri oldu. Saks Fifth Avenue, Macy´s, La Rinascente ve El Corte Ingles gibi uzun zamandýr Türkiye´yi kollayan katlý maðazalarýn 2013´te Türkiye pazarýna gelmesi bekleniyor.
 
TÜRKÝYE HERKESÝN YAKIN TAKÝBÝNDE
 
Bunun dýþýnda Asya, Avrupa ve ABD´den Hollister, Cortefiel, Sfera, Fossil gibi yabancý markalarýn Türkiye´yi gözlediðini söylüyor Torunlar GYO AVM´lerden Sorumlu Genel Müdür Yardýmcýsý Ýlham Ýnan Dündar. Ýzmirli Karakaþlar Grup, yiyecek sektöründe, yüzde 100 bir Amerikan markasý olan, Betty Crocker ve Diary Qeen ile görüþmeler yürütüyor.
 
TÜRK MARKALARI DA DIÞARIYA GÝDÝYOR
 
AVM´ler yabancý markalarý Türkiye getirirken diðer taraftan Türkiye´nin yerli markalarýnýn da yurt dýþýna açýlmasýna destek oluyor. Önümüzdeki dönemde birçok Türk markasýný yurt dýþýnda görmenin mümkün olacaðýný söyleyen Multi Development Türkiye CEO´su Hulusi Belgü, "Þu anda yurt dýþýnda faaliyet gösteren Türk markalarýnýn ise büyümeye yönelik faaliyetleri devam edecek. Bu konu ile ilgili Multi Development Türkiye olarak bizim de önemli çalýþmalarýmýz olacak. Türk markalarýnýn Avrupa´da faaliyet göstermeleri ve büyümeleri için çeþitli projelerimizi hayata geçireceðiz" diyor.
 
YENÝ YATIRIMLAR YENÝ MARKALAR GETÝRECEK
 
BEREKETLÝ BÝR YIL OLACAK
Yeni AVM´ler yeni markalarýn da Türkiye´ye gelmesi demek. 2013 bu açýdan da bereketli bir yýl olacak gibi görünüyor. Türkiye´de gelecek döneme iliþkin beklentiler, department store adlý, çok katlý (büyük) maðazacýlýk örneklerinin gelmesi yönünde.
 
GALERÝ LAFAYETTE VE DÝÐERLERÝ
 
Debenhams ve Harvey Nichols´ýn ardýndan kýsa bir süre önce Demsa´yla pazara gireceði açýklanan Galeries Lafayette bu trendin öncüleri oldu. Saks Fifth Avenue, Macy´s, La Rinascente ve El Corte Ingles gibi uzun zamandýr Türkiye´yi kollayan katlý maðazalarýn 2013´te Türkiye pazarýna gelmesi bekleniyor.
 
TÜRKÝYE HERKESÝN YAKIN TAKÝBÝNDE
 
Bunun dýþýnda Asya, Avrupa ve ABD´den Hollister, Cortefiel, Sfera, Fossil gibi yabancý markalarýn Türkiye´yi gözlediðini söylüyor Torunlar GYO AVM´lerden Sorumlu Genel Müdür Yardýmcýsý Ýlham Ýnan Dündar. Ýzmirli Karakaþlar Grup, yiyecek sektöründe, yüzde 100 bir Amerikan markasý olan, Betty Crocker ve Diary Qeen ile görüþmeler yürütüyor.
 
TÜRK MARKALARI DA DIÞARIYA GÝDÝYOR
 
AVM´ler yabancý markalarý Türkiye getirirken diðer taraftan Türkiye´nin yerli markalarýnýn da yurt dýþýna açýlmasýna destek oluyor. Önümüzdeki dönemde birçok Türk markasýný yurt dýþýnda görmenin mümkün olacaðýný söyleyen Multi Development Türkiye CEO´su Hulusi Belgü, "Þu anda yurt dýþýnda faaliyet gösteren Türk markalarýnýn ise büyümeye yönelik faaliyetleri devam edecek. Bu konu ile ilgili Multi Development Türkiye olarak bizim de önemli çalýþmalarýmýz olacak. Türk markalarýnýn Avrupa´da faaliyet göstermeleri ve büyümeleri için çeþitli projelerimizi hayata geçireceðiz" diyor.
 
2013´ÜN EN ÇOK KONUÞULACAK AÇILIÞLARI
 
ZORLU CENTER
Zorlu Grubu´nun Ýstanbul´un en gözde noktalarýndan Zincirlikuyu´da yaptýðý Zorlu Center´ýn Mart 2013´te açýlmasý planlanýyor. Perakendecilerin yer kapmak için sýraya girdiði Zorlu Center´a girmeyi baþaranlar bir yýllýk kirayý peþin ödüyor.
 
VIALAND
Bayraktar ve Gürsoy Group ortaklýðýyla yapýlan ve Türkiye´nin bugüne kadar yapýlmýþ en büyük perakende yatýrýmý olarak kabul edilen Vialand´in 23 Nisan´da açýlmasý planlanýyor. 1 milyar 150 milyon TL´ye mal olan Vialand´in en önemli özelliði içinde Türkiye´nin ilk tema parkýný ve devasa bir alýþveriþ merkezini barýndýrmasý.
 
MALL OF ÝSTANBUL
Torunlar GYO´nun karma projesinin içinde yer alan AVM projesi eðlence konseptiyle öne çýkacak. Þirket, eðlence alanlarýnýn tasarýmý için dünyanýn önde gelen þirketlerinden Kanadalý Forrec firmasý ile anlaþtý.
 
PRÝME MALL GAZÝANTEP
Alman Gayrimenkul geliþtirme fonu Prime Development´ýn 200 milyon dolarlýk yatýrýmla yaptýðý Prime Mail Gaziantep, þirketin Türkiye´deki en büyük yatýrýmý. Þehrin potansiyeli yatýrýmcýlarý çekiyor. Gaziantep´te bu yýl AVM açmayý planlayan diðer bir þirket ise Multi Development.
 
PLATFORM MERTER
Eroðlu Gayrimenkul´un eski Vakko fabrikasýnýn arazisine yaptýðý Platform Merter Fashion Park, toptan tekstil ticaretinin yapýlacaðý farklý konseptli bir AVM projesi.
 
Kaynak: Ayþegül Sakarya Pehlivan/Ekonomist